Zou u zich welkom voelen?

Deze keer een bijdrage van gastblogger, Wies Rosenboom (hoofd Amateurkunst LKCA) over kunstbeoefening in de vrije tijd.

Koot en Bie maakten op onvergetelijke wijze school met hun 'oudere jongere', de oudere die weigert zich oud te voelen. Met mijn 59 jaar omschrijf ik mezelf als een 'jongere oudere'. En eentje die van dans houdt. Van moderne dans. Om naar te kijken, maar vooral ook om zelf te doen.

Ik moet er niet aan denken lid te worden van een ouderenclubje. Maar soms kan het niet anders. Al enkele jaren zoek ik naar een cursus moderne dans die is afgestemd op mijn energieniveau en mijn souplesse, want tussen twintigjarigen wil ik geen moderne danslessen meer volgen. Mijn benen komen niet meer zo hoog.

Een speciale cursus dus, maar in Amsterdam vind ik die niet. Logisch, want docenten zijn opgeleid om les te geven aan kleuters, pubers en jongeren. De SKVR in Rotterdam biedt speciale danslessen aan voor 50-plussers, maar dat is uitzonderlijk. Het algemene beeld is: jong, jonger, jongst.

De didactiek van lesgeven aan ouderen komt op docentenopleidingen, van welke discipline dan ook, nauwelijks aan bod. Studenten blijken ook maar mondjesmaat bereid om stage te lopen met ouderen. En neem de manier waarop de meeste dansscholen zich profileren via hun website. Met foto's van kleuters en achttienjarige meisjes in strakke balletkostuums. Voelt u zich dan, als 50-plusser, nog welkom?

Vreemd, eigenlijk. In 2015 zijn drie miljoen Nederlanders 65 jaar of ouder. Ouderen zijn de markt. Schrijfdocenten spelen met cursussen in het schrijven van levensverhalen wél enorm in op die vergrijzing. Professionals uit andere kunstdisciplines laten hier enorme kansen liggen!

Gelukkig is er verandering op til. Dinsdag was ik bij de ondertekening van het convenant 'Ouderen en cultuur' door de ministeries van OCW en VWS, dat de start vormt van het meerjarenprogramma 'Lang leve kunst'. Het LKCA is mede-initiatiefnemer. Het gaat om de bevordering van de cultuurparticipatie van 65-plussers. Eén doel is de verruiming van het kunstzinnige aanbod voor ouderen. Cursusaanbieders zouden (een deel van) hun lessen kunnen aanpassen aan deze groeiende doelgroep. Muziekscholen en creativiteitscentra kunnen ook 's morgens lessen verzorgen, en niet alleen op tijden dat het scholieren uitkomt. En kunstdocenten kunnen beter worden opgeleid in het lesgeven aan ouderen, want die leren nu eenmaal anders.

En dan kan deze jongere oudere zich misschien, over 6 jaar, eindelijk eens inschrijven voor een cursus moderne dans.

Bent u opgeleid om les te geven aan ouderen? En houdt u in uw kunstzinnige en educatieve aanbod rekening met de wensen en behoeftes 65-plussers? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat dit ‘cursusaanbod-op-leeftijd’ groeit? Deel uw ideeën in het netwerk Amateurkunst of in het netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.

Wies Rosenboom is hoofd Amateurkunst en lid van de Raad van Bestuur (a.i.) van het LKCA

Trends in theatereducatie

Hoe staat het met theatereducatie? Het trendrapport Theatereducatie in de praktijk, een van de laatste publicaties van Cultuurnetwerk Nederland, geeft hier inzicht in. Het rapport is gemaakt samen met de Universiteit van Amsterdam, het Theaterinstituut Nederland (TIN) en de Nederlandse Associatie voor Podiumkunsten (NAPK).

De helft van de gezelschappen, podia, festivals en impresariaten biedt educatieve activiteiten aan. De motieven om aan educatie te doen, zijn echter zeer uiteenlopend. Voor de een staat het plezier van het publiek tijdens een theaterbezoek centraal, voor de ander het begrip van de voorstelling. En dit zijn nog maar twee voorbeelden. Opvallend is dat bij het ontwikkelen van educatief aanbod een minderheid van de respondenten duurzaam samenwerkt met partners in het onderwijs. Wel evalueert men de activiteiten. Effecten op langere termijn worden niet onderzocht.

Rijksgesubsidieerde instellingen hebben bijna allemaal educatie in hun programma. Dat is niet voor niets, want onderdeel van de subsidie-eisen van het Rijk voor de huidige cultuurplanperiode (2013-2016) is dat deze instellingen allemaal educatie programmeren.

De meeste educatieve activiteiten richten zich op basis- en voortgezet onderwijs, vaak in de vorm van een workshop, waarbij men bij voorkeur 'maatwerk' levert. Buiten schoolverband bereiken educatiemedewerkers een variëteit aan doelgroepen, van peuters tot senioren, van buurtbewoners tot talentvolle jongeren, van volwassenen met een beperking tot studenten journalistiek, van amateurs tot professionals.

Wie verantwoordelijk is voor de educatieve activiteiten verschilt. Over het algemeen is dat de medewerker educatie of de artistiek leider, soms de communicatiemedewerker, zakelijk leider of directeur, en in een enkel geval het hoofd van de afdeling educatie of een cultuurcoach. Lang niet alle instellingen hebben een aparte afdeling educatie, vaak is educatie ondergebracht bij de afdeling communicatie, marketing en pr. Het aantal beschikbare uren voor educatie loopt sterk uiteen, evenals het budget.

De meeste respondenten zijn tevreden met de vaak stevige plek van educatie in het werkplan. Wensen zijn er vooral voor ruimere financiële middelen, meer armslag en meer menskracht. Daarover is men het minst tevreden. Verder streeft men naar een betere relatie met het onderwijs.

Hoe uiteenlopend de gezelschappen, festivals en podia ook zijn, ze zijn allemaal afhankelijk van geld en publieke en politieke belangstelling. Zonder structurele subsidie is een consistent educatiebeleid voor veel organisaties lastig te realiseren. Juist in de periode na dit onderzoek is er flink bezuinigd. Anderzijds geeft de overheid in haar nieuwe beleid een kwaliteitsimpuls aan het basisonderwijs, onder meer om hun samenwerking met culturele instellingen duurzaam te versterken. Wat het effect van deze kwaliteitsimpuls zal zijn is vooralsnog onduidelijk, maar wij werken er als LKCA hard aan mee om de kwaliteit van die samenwerking langdurig te versterken.

Voor meer discussie over de kwaliteit van educatie en duurzame samenwerking tussen basisonderwijs en culturele instellingen ondanks alle bezuinigingen, zie het Netwerk Cultuureducatie of Netwerk Amateurkunst op LinkedIn.