Kunst en kroning: geen eendagsvlieg!

De inhuldiging van Willem Alexander zorgt voor de nodige kunstzinnige impulsen. En dan bedoel ik echt niet alleen het veelbesproken Koningslied van John Ewbank, dat ondanks alle kritiek toch nog gezongen wordt op 30 april.

Vandaag gaan op meer dan 6000 basisscholen de Koningsspelen van start met een speciale dans en het liedje Bewegen is gezond van Kinderen voor Kinderen. De spieren worden zo losgemaakt voor de (konings)sportdag. Ruim 1,3 miljoen leerlingen nemen hieraan deel.

Daarnaast heeft een aantal kunst- en cultuurorganisaties onder de naam Wij Treden Op! het lied De Koning is een DJ laten schrijven met een arrangement van Het Leerorkest en een choreografie van Roy Julen. Met kant-en-klare lesmiddelen kunnen leerlingen de Koningsspelen zingend, dansend en muziek makend vieren. Op 30 april, de dag van de inhuldiging, organiseert Wij Treden Op! ook het Nationaal Carillonconcert; in heel Nederland klinkt dan in het begin van de avond het Koningslied.

Het is natuurlijk leuk, deze vloed van muzikale, dansante, theatrale en beeldende activiteiten, maar het is incidenteel en kortstondig – het niveau ervan nog buiten beschouwing gelaten.

Voor de ontwikkeling van kinderen is het echter onontbeerlijk dat cultuureducatie jarenlang een vaste plaats krijgt in het hart van het onderwijs, zoals de Raad voor Cultuur en de Onderwijsraad samen eerder adviseerden. Om die reden koos de staatssecretaris van OCW, en nu ook de minister, dan ook voor het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit. Dat streeft naar kwalitatief hoogwaardig onderwijs in de vakken binnen het leerdomein kunstzinnige oriëntatie en zorgt voor deskundigheidsbevordering van leerkrachten. En daar richten wij ons als LKCA ook op; en ik zal daar in de komende jaren met plezier een bijdrage aan blijven leveren.

Wat ik hoop is dat het nieuwe koningspaar blijk geeft van betrokkenheid bij kunst en cultuur. Hoewel Willem Alexander ooit blokfluit speelde, weet ik dat van hem nog niet. Maxima is echter beschermvrouwe van de Kroonappels van het Oranjefonds én van Kinderen maken muziek. De kunstzinnige activiteiten rondom de kroning fungeren wellicht als signaal waardoor kunst niet alleen een vaste plaats krijgt in het hart van het onderwijs, maar ook daarbuiten. Omdat het maatschappelijk van waarde is; een leven lang!

Vindt u ook dat cultuureducatie en kunstbeoefening in de vrije tijd (meer) koninklijke steun verdienen? En zo ja: hebt u concrete ideeën waarvoor wij die steun nodig hebben? Ik lees het graag op linkedin in het netwerk Cultuureducatie of in het netwerk Amateurkunst.

Verzameling ideeën voor een kunstzinnige invulling van de Kroningsdag op Cultuurplein

Jet Bussemaker = kwaliteit cultuureducatie = ontwikkeling creatieve vaardigheden

Minister Bussemaker stuurt nog vóór de zomer een brief aan de Tweede Kamer over haar visie op het cultuurbeleid. Als voorbereiding op deze brief voert de minister verscheidene rondetafelgesprekken met het veld over allerhande thema's. Zo is op 25 april een gesprek gepland over cultuureducatie. De minister gaat hierover in Rotterdam in gesprek met ondernemers en docenten. Het thema is dan de toenemende betekenis van creatieve vaardigheden voor de samenleving en de rol van het onderwijs daarbij – van primair tot universitair.

Ter voorbereiding op dit rondetafelgesprek legt de minister ons alvast enkele vragen voor: 'Welke creatieve vaardigheden worden volgens u van belang in de toekomst? Hoe zou het onderwijs hierop in kunnen spelen? Welke goede voorbeelden kunt u noemen? Wat zou er moeten gebeuren om het nog beter te doen?'

Deze vragen staan al enkele dagen op het Netwerk Cultuureducatie bij LinkedIn en reacties zijn er ook al. Zo wijst Edwin van Meerkerk op de cultuurwerkplaatsen waar al veel geleerd is over wat creativiteit is en hoe creativiteit bij aanstaande docenten en leerlingen wakker gemaakt kan worden. En dat lees je ook in het onderzoek van Marie-Thérèse van der Kamp naar divergent denken en beoordelen. David Otten heeft het over het procesmatig denken en handelen van leerlingen en het belang van het hierop reflecteren. En Nancy Wiltink houdt een pleidooi voor de ontwikkeling van de verbeelding, omdat die nodig is om creatief te kunnen denken.

Via deze blog doe ik nu een oproep aan jullie allemaal om input te geven voor het gesprek met de minister op 25 april over creativiteit, cultuureducatie en kunstzinnige oriëntatie. Dragen de schoolvakken in kunst en cultuur bij aan creativiteit en innovatie? Recente uitspraken hierover - ook op onze eigen website skills21 – van Lois Hetland en Ellen Winner beantwoorden deze vraag in ieder geval al positief.

Andere thema's als voorbereiding voor haar beleidsbrief zijn de buitenschoolse kunsteducatie in stad en regio én de maatschappelijke waarde van kunstbeoefening in de vrije tijd. Deze gesprekken bereiden het LKCA samen met het ministerie van OCW voor. En eerder was er al een goed rondetafelgesprek over onderwijs en museumeducatie, waar ik ook aan deelnam.

Meer dan 50 reacties zijn naar aanleiding van deze oproep verzameld en als input meegenomen in het rondetafelgesprek op 25 april. Teunis IJdens was namens het LKCA aanwezig, lees hier zijn reactie en praat verder in het Netwerk Cultuureducatie.

Zie ook resultaten van cultuurwerkplaatsen op Cultuurplein:

Creativiteit als thema op pabo Avans
Creatief schrijven op de Iselinge Hogeschool

Onderwijs = Leren = Beoordelen

Bron: procesevaluatieformulier uit Altermoderne kunsteducatie: theorie en praktijk.

Een welgemeende felicitatie aan onze bijzonder hoogleraren. Carla van Boxtel (historische cultuur en educatie, EUR) en Folkert Haanstra (cultuurparticipatie en cultuureducatie, UU) dienden samen een voorstel in bij de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) onder de titel 'Assessment in arts education'. En hun aanvraag is gehonoreerd! Het onderzoek wordt uitgevoerd aan de afdeling Pedagogiek, Onderwijskunde en Lerarenopleiding van de Universiteit van Amsterdam, waar Carla tevens werkzaam is.

De NWO Programmaraad voor het onderwijsonderzoek verleent subsidies voor studies naar onderwerpen die voor onderwijspraktijk en -beleid van belang zijn en waar nog geen overzichtsartikelen van bestaan. En nu is er dus subsidie voor een studie naar beoordelings-instrumenten in de kunsteducatie. De studie zal een overzicht geven van het type instrumenten dat er voor kunsteducatie is, van hun effectiviteit, en van de competenties en competentieniveaus die erin gebruikt worden. Het zal scholen en docenten helpen om beoordelingsvormen te kiezen die aansluiten bij hun visie op kunsteducatie en bij de doelen die ze nastreven.

Als aanvulling op de literatuurstudie zal het LKCA inventariseren welke instrumenten groepsleerkrachten in het primair onderwijs al kunnen gebruiken om de culturele ontwikkeling van leerlingen te beoordelen en deze voorbeelden beschrijven. De inventarisatie is een opdracht van het ministerie in het kader van het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit. Juist het zichtbaar maken van leerresultaten draagt bij aan de inhoudelijke kwaliteit van het leergebied kunstzinnige oriëntatie. Een mooi voorbeeld van een door een docent ontwikkeld evaluatieformulier is boven deze blog afgebeeld.

Het zichtbaar maken en vastleggen van de beeldende ontwikkeling van leerlingen was ook onderwerp van onderzoek in de Cultuurwerkplaats van de docentenopleiding van de Willem de Kooning Academie. Dit leverde een masterscriptie met beoordelingscriteria op, en twee instrumenten die nu verder ontwikkeld worden door studenten: een ontwikkelingsportfolio gebaseerd op de fasen uit het leerplan van VONKC; en een App, die de ontwikkeling van metacognitief vermogen en houding inzichtelijk maakt voor leerling en docent.

Onderzoek naar beoordelen lijkt in zwang te zijn. Onlangs verscheen een methode voor kwalitatieve evaluatie van cultuuronderwijs op school van de Rijksuniversiteit Groningen. En een OECD-onderzoek naar een instrument om creativiteit als leeropbrengst van onderwijs te beoordelen. Helaas is deze blog te kort om recht te doen aan de inhoud van deze studies. Maar lees - en beoordeel - ze vooral zelf.

Het is hard nodig dat er een goed overzicht komt van beoordelingsinstrumenten voor kunstzinnige oriëntatie in het primair onderwijs. Zonder beoordeling weet je immers niet wat een leerling geleerd heeft! Praat mee over dit actuele thema in het Netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.

Kroonappeltjes in de amateurkunst

Dat amateurkunst belangrijk is voor de samenleving wisten we al. Maar door Kroonappels, een initiatief van het Oranje Fonds, wordt het belang ervan nog eens extra benadrukt. Met Kroonappels wil dit fonds ter gelegenheid van de troonswisseling de beste, succesvolste en leukste sociale initiatieven in het Koninkrijk laten zien. De beste projecten worden met een subsidie van 50.000 euro beloond.

Vanuit alle delen van Nederland én Curaçao is massaal gereageerd. Door sportverenigingen, buurthuizen en particulieren. En natuurlijk zijn er ook veel activiteiten aangemeld op het gebied van kunst en cultuur. Bij Studio 52nd in Amsterdam bijvoorbeeld maken kinderen uit kansarme wijken theater- en filmvoorstellingen met professionele makers. Kinderen krijgen een onvergetelijke succeservaring, en buurt en publiek zien zo een andere kant van de zogenaamde 'probleemjongeren'. 'Even geen rotjochie van de straat, maar een jonge ster in de spotlights', lees ik op de site.

De eerste stemronde zit er al op. Jammer dat op de website van Kroonappels niet meer alle ingediende projecten te zien zijn. Want dat gaf een indrukwekkend beeld. Nieuwsgierig zocht ik naar inzendingen uit mijn woonplaats Tilburg en uit Utrecht, waar het LKCA is gehuisvest. Zowel in Tilburg als Utrecht bestond een kwart van de activiteiten uit amateurkunst-initiatieven. De muurschilderingen van kinderen uit de Utrechtse Staatsliedenbuurt haalden de volgende ronde. Niet doorgegaan is CultuurShaker met jongeren uit internationale schakelklassen en vmbo-leerlingen die een knallend feest voor ouderen willen organiseren. Er zijn nu 60 finalisten en op 18 april worden de winnende kroonappels bekendgemaakt.

Is het erg dat veel amateurkunstinitiatieven niet in de prijzen zijn gevallen? Op zich niet, want de meeste projecten gaan gewoon door. Maar toch, zo'n prijs is natuurlijk wel een mooi duwtje in de rug en een erkenning voor wat je met z'n allen tot stand kunt brengen. Bovendien, kunst is bij uitstek een middel om jongeren eigenwaarde te geven en ze te laten meedoen. Ook voor Nederlanders met een andere culturele achtergrond en voor de groeiende groep actieve ouderen is deelname aan kunst en cultuur belangrijk, bijvoorbeeld om ouderen uit hun sociale isolement te halen. Ik hoop dus dat er ook na de uitreiking nog veel meer kroonappeltjes worden geplant en geplukt.

Duidelijk is in ieder geval dat miljoenen Nederlanders, vaak zonder dat ze dat zelf weten, aan amateurkunst doen. Om te laten zien wat hen drijft en welke bruggen zij slaan naar andere domeinen als welzijn, zorg en wonen, organiseren het LKCA en het Fonds voor Cultuurparticipatie op woensdag 15 mei de conferentie Kunst versterkt.

Subsidie of niet, amateurkunstprojecten gaan meestal toch wel door. Want actieve deelname aan kunst en cultuur verbindt. Het is belangrijk voor de persoonlijke ontwikkeling en onmisbaar voor maatschappelijke verbanden. Deelt u deze opvatting, of juist helemaal niet? Praat mee in het Netwerk Amateurkunst of in het Netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.

Foto: Ontwerp muurschilderingen Stichting Move