Drempels voor kunstminnaars

Op Tweede Pinksterdag in een regenachtig Amsterdam naar de Stopera. Waarom doe ik dit niet vaker, dacht ik, genietend van de 'mooiste Traviata aller tijden'. Het antwoord ligt volgens het SCP voor de hand: 'Het kwam er gewoon niet van'. Bij mij niet, en ook niet bij andere in kunst geïnteresseerden zoals u. En dat is zorgwekkend. Ook al omdat gevarieerd cultuuraanbod alleen maar in stand kan blijven als er voldoende betalend publiek op afkomt.

Andries van den Broek, auteur van 'Kunstminnend Nederland', verklaart mijn (en uw) ge-drag, vanuit een gebrek aan urgentie of prioriteit. Als je moet kiezen wat je in je vrije tijd wilt doen, dan is er, dankzij de uitdijende vrijetijdsindustrie, gewoon te veel om uit te kiezen. 'Wie nog niet met pensioen is heeft daar bovendien minder (vrije) tijd voor dan enkele decennia geleden nog het geval was'.

Van den Broeks conclusies klinken nogal frappant. Prijs en afstand blijken geen belemmering te zijn, en ook aan de belangstelling voor kunst en cultuur ligt het niet. En toch gaan cultuurgeïnteresseerden niet, gewoon omdat het er niet van komt! Culturele instellingen doen daarnaast alles om niet-cultuurgeïnteresseerden over de brug te krijgen, maar dat heeft niet veel zin want ze komen toch niet. Nee, volgens het SCP moeten instellingen die meer bezoek willen vooral de interesse van de geïnteresseerde bezoeker verder aanwakkeren. 'Cultuur moet een plek krijgen in de hoofden van mensen, en in hun agenda', zegt Van den Broek in de Volkskrant van 8 mei. Maar, hoe doe je dat?

Een mogelijke oplossing om gedrag te veranderen en het bezoekaantal te vergroten is het gebruiken van andere presentatievormen. Televisieprogramma's als de Tiende van Tijl dragen er aantoonbaar aan bij dat mensen op een andere manier gaan luisteren naar klassieke muziek. En misschien biedt de sociale psychologie aanknopingspunten voor het culturele veld als het gaat om het beïnvloeden van menselijk gedrag. Het YouTube filmpje 'The Power of Words' zette me in ieder geval aan het denken over hoe je alleen al met woorden gedrag van mensen kunt veranderen.

Beschouw onderwijs in kunst en cultuur als integraal en uniek onderdeel van de ontwikkeling van kinderen en jongeren. Geef goede kunstlessen, vanaf de basisschool tot in het vervolgonderwijs. En lees ook even de aanbevelingen uit Kunstminnend Nederland, zodat leerlingen in hun latere leven niet alleen geïnteresseerd zijn in cultuur, maar daar ook aan deelnemen.

Welke drempels moet u nemen om kunst in uw hoofd en agenda te krijgen? Deel het in het netwerk Cultuureducatie op LinkedIn.

Culturele speelveldjes en andere burgerinitiatieven

Deze keer een bijdrage van gastblogger, Wies Rosenboom (hoofd Amateurkunst LKCA) over kunstbeoefening in de vrije tijd.

Je hoeft geen cynicus te zijn om te zien dat bestuurders er de afgelopen decennia soms een potje van maakten. Kijk naar de Amarantis Onderwijsgroep, die door wanbestuur ten onder ging. Of naar de crisis waarin de financiële sector ons heeft gestort. Is het hierdoor ontstane wantrouwen jegens bestuurders en instanties er misschien de oorzaak van dat steeds vaker gesproken wordt van civil society? Dat burgerinitiatieven 'van onderop' steeds belangrijker worden, en dat beleidsmaatregelen 'van bovenaf' op steeds meer weerstand stuiten?

Het komt in deze tijd goed uit dat burgers zelf initiatieven ontplooien om cultuur op de kaart te zetten. In een maatschappij waar de bevolking steeds hoger opgeleid is en waar mensen elkaar steeds gemakkelijker vinden via de sociale media, ontstaan kansen voor mensen die het zèlf willen regelen, binnen hun wijk, buurt of stad. Ook binnen de amateurkunst en de cultuureducatiesector zijn hier voorbeelden van.

In de Rotterdamse wijk Katendrecht werd door buurtbewoners een sloopschip omgevormd tot speelplek en buitenpodium. In Amsterdam ontstond Vrijburcht, een wooncomplex met een door vrijwilligers gerund theater. Deze burgers namen zelf het initiatief en stelden zich niet afhankelijk op van derden. Maar dat betekent niet dat de overheid een vrijbrief heeft om zich terug te trekken. Faciliteren en ondersteunen blijft naar mijn mening een overheidstaak. Het door OCW bekostigde Fonds voor Cultuurparticipatie geeft het goede voorbeeld met het digitale platform Jij maakt het mee; een interessante poging om nieuwe initiatieven op constructieve wijze te voorzien van advies, en aldus te versterken.

Vorige week woensdag vond in Utrecht de conferentie Kunst Versterkt plaats, georganiseerd door het Fonds voor Cultuurparticipatie en het LKCA. De bijeenkomst stond in het teken van de maatschappelijke waarde van actieve kunstbeoefening en toonde een aantal succesvolle sectoroverschrijdende initiatieven. Speciale gast was minister Bussemaker. Zij bleek vooral gecharmeerd van onverwachte verbindingen die tijdens presentaties in beeld kwamen, zoals die tussen voetbalvereniging MVV en de Nederlandse Dansdagen.

Wies Rosenboom, hoofd Amateurkunst LKCA

Het lijkt erop alsof juist in deze tijd burgers zelf initiatieven ontplooien om cultuur op de kaart te zetten. Kent u particuliere initiatieven van burgers, bedoeld om de buurt, de wijk of de stad een culturele impuls te geven, of kent u mooie voorbeelden van verbindingen tussen sectoren? We lezen er graag meer over op LinkedIn in het netwerk Cultuureducatie of in het netwerk Amateurkunst.

Buitenschoolse kunsteducatie > eenmaal weg, blijft weg!

'Bei Mir Bistu Shein' klonk het speels in het Haagse Koorenhuis. Twee leerlingen op viool, begeleid door piano, ontvingen ons muzikaal voor het gesprek met Jet Bussemaker over een toekomstbestendige infrastructuur voor de kunsteducatie. Het was een van de vele gesprekken die zij voert om haar beleidsbrief over cultuur nader vorm te geven en haar ideeën te toetsen.

Met het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit ligt er de komende jaren bij de drie overheden veel beleidsnadruk op cultuuronderwijs op de basisschool. Het programma vraagt om samenwerking tussen scholen en de buitenschools werkende culturele instellingen, zoals professionele kunstinstellingen, centra voor de kunsten en jeugdtheaterscholen. Om de brug te slaan tussen school en instelling zijn icc'ers en cultuurcoaches van groot belang. De deelnemers hielden dan ook een pleidooi voor het verruimen van het aantal cultuurcoaches en riepen op zeker niet te bezuinigen op deze functie. Dat sprak Bussemaker wel aan, omdat zij als staatssecretaris zes jaar geleden aan de wieg ervan stond.

Gesubsidieerde instellingen zoals centra voor de kunsten zijn de afgelopen tijd in zeer zwaar weer beland. Veel gemeenten bezuinigen op deze instituties; in sommige gemeenten is de subsidie zelfs beëindigd. Talentontwikkeling in de kunsten van kinderen en jongeren in de vrije tijd wordt in veel gevallen nog wel gesubsidieerd, maar de vorm daarvan verschilt nogal. En voor cursussen voor volwassenen is de trend dat ze kostendekkend moeten zijn .  

Gemeenten als Veghel en Den Haag bezuinigen niet op cultuureducatie, zo vertelden beide wethouders in het Koorenhuis, maar voor kunstbeoefening in de vrije tijd ligt het anders. Volgens branchevereniging Kunstconnectie bedraagt de bezuiniging alleen al op de centra voor de kunsten in 2013 ca. 20% (€ 16 miljoen), tot 2015 loopt dat op tot 25% (€ 20 miljoen). Adviseurs van BMC wezen al op de bezuinigingen op cultuur door de decentralisatie van verzorgingstaken van de rijksoverheid naar gemeenten. Financiële risico's die laatstgenoemde taken met zich meebrengen dwingen gemeenten om op de cultuurbegroting te bezuinigen.

Op de vraag van de minister wat zij voor buitenschoolse kunsteducatie zou moeten doen, antwoordden de deelnemers: elke overheid moet blijven toezien op een lokale infrastructuur voor kunstbeoefening waarin iedereen naast en na school de mogelijkheid houdt om zijn talent verder te ontwikkelen en te verdiepen. Gemeenten kunnen bijvoorbeeld ruimtes en andere faciliteiten beschikbaar stellen om kunstbeoefening in de vrije tijd te stimuleren. Want wat je nu in de culturele infrastructuur wegbezuinigt, komt nooit meer terug – in welke vorm dan ook!

Wat vindt u dat minister Bussemaker zou kunnen bijdragen aan een toekomstbestendige infrastructuur voor kunsteducatie? Ik lees uw antwoorden graag op linkedin in het netwerk Cultuureducatie of in het netwerk Amateurkunst.