Creativiteit: van mythe tot leerdoel

Creativiteit lijkt opnieuw het toverwoord in de wereld van de kunstvakken. Voormalig staatssecretaris Zijlstra schreef over het belang van cultuureducatie voor persoonlijke ontwikkeling en voor de creativiteit van onze samenleving als geheel, en Bussemaker zal er volgende week in haar visiebrief vast en zeker ook iets over zeggen. We moeten ervoor oppassen dat het begrip creativiteit de Haarlemmerolie wordt die al het onderwijs in de kunstvakken legitimeert. Gezegd wordt dan: kunstvakken maken creatief, en onze kenniseconomie heeft dringend behoefte aan creatieve mensen! Punt, einde van de discussie.

Maar zo eenvoudig ligt het niet. In Explaining creativity legt Keith Sawyer aan de hand van wetenschappelijk onderzoek uit wat creativiteit is en welke mythes er over creativiteit bestaan. Zoals de mythe dat iedereen creatief is. Dat is niet zo. Of de mythe dat kinderen creatiever zijn dan volwassenen maar op school hun van nature aangeboren creativiteit verliezen. Dat is ook niet zo. Sawyer toont overtuigend aan dat creativiteit niet zomaar opborrelt uit het onderbewustzijn van de mens. Dat het geen spontane uiting is van ineens verworven inzichten, maar dat dit vermogen door hard werken kan worden verworven. Creativiteit is te ontwikkelen en ook aan te leren. Maar dit gebeurt niet automatisch, en zeker niet door kinderen op school in een tussenpauze een tekening te laten maken of samen met hen een liedje te zingen.

Romantische noties over creativiteit dragen niet bij aan de kwaliteit van cultuureducatie. Een heldere blik op wat creativiteit is en hoe we die bij kinderen kunnen ontwikkelen wél. En hoe doen we dat dan? Zorg dat leerlingen inzicht krijgen in creatieve processen. In het geval van kunsteducatie in de processen die kenmerkend zijn voor het werk van beeldend kunstenaars, muzikanten, dansers enzovoorts. Zorg dat leerlingen vaardigheden ontwikkelen die essentieel zijn voor creatieve ontwikkeling. Leer hen breed en divergent denken over mogelijkheden en alternatieven. Leer hen ook intensief convergent te denken over allerlei uiteenlopende ideeën en deze bij elkaar te brengen. Stimuleer hen om een onderzoekende houding aan te nemen en leer hen vooral vragen te stellen. In ieder leerproces, maar zeker ook tijdens hun eigen maakprocessen, en bij het beschouwen van en reflecteren op kunst.

Kijk ook eens naar twee relevante artikelen op Cultuurplein over het beoordelen van creativiteit op school en over het leren via het observeren van creatieve processen.

Er is een heldere blik nodig op wat creativiteit is en hoe we dat bij kinderen kunnen ontwikkelen. Hoe doen we dat? En maakt kunstonderwijs altijd creatief? Vertel het ons in het Netwerk Cultuureducatie of in de groep Cultuurplein.nl op LinkedIn.